Η διαχείριση της κρίσης διαλύει τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Έπειτα από πέντε χρόνια οικονομικής κρίσης, η ανεργία στην Ε.Ε. έφτασε σε ύψος που είχε να εμφανίσει επί είκοσι χρόνια, με τις αποκλίσεις μεταξύ του Βορρά και του Νότου της Ευρωζώνης να έχουν αυξηθεί θεαματικά. Ενώ ο πρόεδρος και η κυβέρνηση των ΗΠΑ προσπαθούν πάση θυσία να αποφύγουν από 1ης Μαρτίου μία πολιτική σκληρής λιτότητας που θα επιβράδυνε την οικονομία και θα αναζωπύρωνε την ανεργία και η ιαπωνική κυβέρνηση προσπαθεί να τονώσει την οικονομία με τύπωμα χρήματος, η Ε.Ε. και οι ηγεμονικές δυνάμεις και χώρες σε αυτήν επιμένουν στη δημοσιονομική ορθοδοξία και την προσαρμογή του κοινωνικού κράτους και των εργασιακών κατακτήσεων των λαών της Ευρώπης στις απαιτήσεις του ευρωπαϊκού κεφαλαίου και των ηγεμονικών μερίδων του για ευνοϊκότερους όρους και νέα πεδία κερδοφορίας. Κυρίως, όμως, οξύνουν την οικονομική και κοινωνική κρίση στον ευρωπαϊκό Νότο, επιβάλλοντας σκληρά μέτρα λιτότητας και ιδιωτικοποιήσεις παντού και αναβάλλοντας την επίλυση της κρίσης χρέους (δημόσιου και ιδιωτικού) μέσω της απευθείας διάσωσης των τραπεζών από τα ευρωπαϊκά ταμεία και της διαγραφής μεγάλου μέρους των διακρατικών δανείων. Η αναβολή δεν σχετίζεται μόνο με την κατάλληλη πολιτική στιγμή που μπορεί η Μέρκελ και οι σύμμαχες προς αυτήν κυβερνήσεις να περάσουν τις «παραχωρήσεις» προς τον ευρωπαϊκό Νότο και την Ιρλανδία από τα κοινοβούλιά τους. Έχει επίσης να κάνει και με το σχέδιο των κυβερνήσεων των δανειστών για μεγιστοποίηση του οφέλους που το μεγάλο τραπεζικό και βιομηχανικό κεφάλαιο των χωρών τους μπορεί να αντλήσει από τις ιδιωτικοποιήσεις δημοσίων επιχειρήσεων, υποδομών, νοσοκομείων, ακινήτων κ.λπ. σε χαμηλή τιμή πώλησης και τους προνομιακούς όρους εκμετάλλευσης νέων τομέων δραστηριότητας στον Νότο, πριν αυτές προβούν στις όποιες «παραχωρήσεις» προς τις κυβερνήσεις-οφειλέτες. Οπωσδήποτε, η ένταξη των εξόδων ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών στο κρατικό χρέος και η ένταξη των «υπό διάσωση» χωρών σε Μνημόνια και δανειακές συμβάσεις που δένουν τους λαούς τους χειροπόδαρα αυξάνει τη δυνατότητα πίεσης των κυβερνήσεων των δανειστών για ανταλλάγματα. Το παραπάνω δράμα είναι ακόμα σε εξέλιξη, με την Κύπρο και την Ισπανία να παίρνουν σειρά το 2013. Όμως, αυτό που έχει υποτιμηθεί είναι ότι η κοινωνική διαμαρτυρία, οι εκρήξεις και η πολιτική αστάθεια στις χώρες του Νότου παίζουν μεγάλο ρόλο στον παραπάνω αγώνα της γάτας με το ποντίκι και αποτελούν τον κρισιμότερο παράγοντα ανατροπής των παραπάνω σχεδίων των δανειστών, που επιτρέπουν την αναπαραγωγή των κυρίαρχων τάξεων και ελίτ στις χώρες αυτές. Η παραπάνω διαχείριση της κρίσης έχει ως βραχυχρόνιο τίμημα την επιβράδυνση της οικονομικής μεγέθυνσης και στις δανείστριες χώρες, ωστόσο το προσδοκώμενο μεσο-μακροπρόθεσμο όφελος είναι γι’αυτές πολύ μεγαλύτερης τάξης. Προϋποθέτει την αυξανόμενη απόκλιση του Νότου από τον Βορρά της Ευρωζώνης ως προς τους όρους εργασίας και τα κοινωνικά δικαιώματα και ενταφιάζει την ιδέα και τον στόχο της σύγκλισης των κρατών-μελών και της συνοχής της Ε.Ε. που, από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, αντιστάθμιζε τις αρνητικές επιπτώσεις της ένταξης και συμμετοχής στη διαδικασία οικονομικής ολοκλήρωσης της Ε.Ε. για τις χώρες με χαμηλότερο επίπεδο ανάπτυξης. Τα στοιχεία της έκθεσης για την απασχόληση και τις κοινωνικές εξελίξεις στην Ε.Ε. το 2012, που παρουσίασε ο επίτροπος Laszlo Andor την προηγούμενη Τρίτη, δείχνουν ότι μετά από πέντε χρόνια οικονομικής κρίσης, η ανεργία στην Ε.Ε. έφτασε σε ύψος που είχε να εμφανίσει επί είκοσι χρόνια, με τις αποκλίσεις μεταξύ του Βορρά και του Νότου της Ευρωζώνης να έχουν αυξηθεί θεαματικά. Επίσης, η μείωση στους πραγματικούς μισθούς και τα οικογενειακά εισοδήματα και η αύξηση της φτώχειας και του αποκλεισμού υπήρξε πολύ εντονότερη στα κράτη - μέλη της νότιας και ανατολικής Ευρώπης. Η προ της κρίσης τάση σύγκλισης του επιπέδου ζωής μεταξύ του κέντρου και της περιφέρειας της Ευρωζώνης και των νέων και παλιών χωρών μελών έχει αντιστραφεί, ενώ η συνεχιζόμενη καταστροφή του παραγωγικού ιστού από την παρατεταμένη και βαθιά ύφεση στην Ελλάδα και η προοπτική βαθέματος της ύφεσης σε Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία, ως συνέπεια της αυστηροποίησης των μέτρων λιτότητας, σε συνδυασμό με διαρθρωτικές αλλαγές που περιορίζουν τα εργασιακά δικαιώματα και αποβλέπουν στη δραστική συρρίκνωση της απασχόλησης, των μισθών και των δικαιωμάτων των εργαζομένων στον δημόσιο τομέα προοιωνίζεται συνέχιση της τάσης απόκλισης με τον Βορρά της Ε.Ε. ως προς την επιδείνωση της ανεργίας, των εισοδήματων και των κοινωνικών παροχών. Βέβαια, η μείωση των εργασιακών και κοινωνικών κατακτήσεων δεν αποτελεί αποκλειστικό «προνόμιο» των λαών της νότιας και της ανατολικής Ευρώπης. Ωστόσο, οι ασκούμενες πολιτικές στις χώρες υπό την κηδεμονία των εξωτερικών δανειστών και των εγχώριων συμμάχων τους υπονομεύουν τις δυνατότητες παραγωγικής ανασυγκρότησης των οικονομιών αυτών σε μία βάση που να προοιωνίζεται την αντιστροφή της κοινωνικής οπισθοδρόμησης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Κυρίως όμως, το αναπτυξιακό μέλλον που υπόσχονται τα προγράμματα οικονομικής προσαρμογής της Ε.Ε. και του ΔΝΤ -στη βάση του χαμηλού εργατικού κόστους και των ξένων επενδύσεων- είναι εντελώς αβέβαιο, στο πλαίσιο ενός διεθνούς ανταγωνισμού που φέρνει στο προσκήνιο χώρες χαμηλότερου εργατικού κόστους, με σημαντικότερα συγκριτικά πλεονεκτήματα για τις ξένες επενδύσεις. Η επιβολή του παραπάνω «αναπτυξιακού μονόδρομου» από τις ηγεμονικές χώρες του Βορρά (Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία, σκανδιναβικές χώρες) στις χώρες του Νότου και της ανατολικής Ευρώπης αντανακλάται και στις συζητήσεις που έχουν ξεκινήσει για τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. την περίοδο 2014-2020. Οι χώρες αυτές διεκδικούν αφενός τη μείωση των κονδυλίων για την ευρωπαϊκή περιφερειακή πολιτική και την πολιτική συνοχής της Ε.Ε., αφετέρου τη στέρηση της πρόσβασης στα κράτη που αποκλίνουν από τις δεσμεύσεις του Συμφώνου Σταθερότητας και του Συμφώνου για το ευρώ ή τις ανειλημμένες υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο των προγραμμάτων οικονομικής προσαρμογής. Επίσης, οι ίδιες χώρες διεκδικούν την αναδιανομή των κονδυλίων αυτών προς όφελος των πλουσιότερων και ενδιάμεσων περιφερειών και εις βάρος των φτωχότερων. Η εγκατάλειψη από τις πλούσιες χώρες της Ε.Ε. της ιδέας της συνοχής της Ε.Ε. μέσω της διαδικασίας οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης των χωρών της είναι ενδεικτική της αλλαγής/μετατόπισης της στρατηγικής και των συμφερόντων τους απέναντι στο σχέδιο ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που εξυφάνθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Οι περίοδοι κρίσης είναι περίοδοι σκληρών ταξικών συγκρούσεων και όξυνσης των κάθε είδους εγωϊσμών (εθνικών, φυλετικών κ.λπ.). Ως εκ τούτου, είναι εντελώς ακατάλληλες για σοσιαλδημοκρατικά συμβόλαια και για αλληλεγγύη στους πιο αδύναμους. Σαρώνουν, επίσης, τις συστατικές ιδέες και τους κεντρικούς ενοποιητικούς στόχους που συγκροτούν τις εθνικές και υπερεθνικές πολιτικές οντότητες. Η τρέχουσα κρίση φαίνεται ότι σαρώνει ήδη τις έννοιες «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο» ή «ευρωπαϊκή συνοχή». Ταυτόχρονα, ανοίγει τον δρόμο για τη διεκδίκηση από τους λαούς της Ευρώπης, ιδιαίτερα από εκείνους που βλέπουν να εξαφανίζονται οι κατακτήσεις τους, ενός εναλλακτικού σχεδίου για τους θεσμούς και την πολιτική της Ε.Ε. που θα προάγει την οικονομική ευημερία, την κοινωνική δικαιοσύνη και την αλληλεγγύη των λαών. Ημερομηνία δημοσίευσης: 13/01/2013 http://archive.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=742740