Η κατάργηση των κοινωνικών πόρων του ασφαλιστικού συστήματος

ΕΝΑ ΑΚΟΜΑ ΒΗΜΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΙΣΟΠΕΔΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ Η κατάργηση από 1.1.2015, με το υπό ψήφιση πολυνομοσχέδιο, του συνόλου σχεδόν των κοινωνικών πόρων του ΕΤΑΑ, του ΝΑΤ και των ταμείων επικουρικών συντάξεων και εφάπαξ του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα συνιστά ένα επιπρόσθετο ισχυρό πλήγμα στα έσοδα του συνταξιοδοτικού συστήματος, ένα ακόμα βήμα προς την ισοπέδωση των συντάξεων στο άμεσο και μακροπρόθεσμο διάστημα. Αν και το μέτρο δεν αποτελεί κεραυνό εν αιθρία – υπήρξαν γι’ αυτό συχνές αναφορές στον τύπο τα τελευταία χρόνια – ενέχει στοιχείο αιφνιδιασμού, διότι σηκώνει το αποκλειστικό βάρος της νέας επίθεσης στα συνταξιοδοτικά δικαιώματα. Κι αυτό διότι η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες δεν έθιξε το ύψος των εισφορών για συντάξεις ή παροχές ασθένειας σε είδος. Το νομοσχέδιο καταργεί τις εισφορές προς τον ΟΑΕΔ για επιδόματα παιδιών, μητρότητας και στρατευμένων και μειώνει αυτές προς τον ΛΑΕΚ και εκείνες προς το ΙΚΑ για παροχές ασθένειας και μητρότητας σε χρήμα. Η κατάργηση των κοινωνικών πόρων των Ταμείων αποτελεί ίσως την τελευταία ψηφίδα στις δομικές αλλαγές του ελληνικού ασφαλιστικού συστήματος που ξεκίνησαν με το πρώτο μνημόνιο το καλοκαίρι του 2010 με στόχο τον περιορισμό των κρατικών επιχορηγήσεων προς το σύστημα, μέσω της δραστικής περικοπής ασφαλιστικών δικαιωμάτων και παροχών. Ισοπέδωση επικουρικών συντάξεων και εφάπαξ Σύμφωνα με δημοσιογραφικές εκτιμήσεις, η κατάργηση κοινωνικών πόρων που προβλέπει το πολυνομοσχέδιο θα δημιουργήσει στα ταμεία επικούρησης και πρόνοιας πρόσθετο χρηματοδοτικό κενό 350 εκατ. ευρώ περίπου. Επειδή το έλλειμμα εσόδων θα συμπέσει με την έναρξη από 1.7.2014 του νέου συστήματος υπολογισμού και αναπροσαρμογής των επικουρικών συντάξεων, αναμένεται ότι από κοινού θα επιφέρουν μεγάλη μείωση παροχών. Πρόκειται για «διανεμητικό σύστημα προκαθορισμένων εισφορών με νοητή κεφαλαιοποίηση» που αντικαθιστά το προϊσχύον «διανεμητικό σύστημα προκαθορισμένων παροχών» για όσους ασφαλίζονται για πρώτη φορά από 1.1.2014 και για τους προηγούμενους ασφαλισμένους για τον χρόνο ασφάλισης από 1.7.2014 και εφεξής. Το τμήμα της σύνταξης που αντιστοιχεί στο χρόνο ασφάλισης μέχρι 30.6.2014 θα υπολογίζεται με βάση το παλαιό σύστημα, ενώ το τμήμα της σύνταξης που αντιστοιχεί στο χρόνο ασφάλισης από 1.7.2014 και μετά, με βάση την «ατομική μερίδα» κάθε ασφαλισμένου, που θα συγκεντρώνει και θα κεφαλαιοποιεί ετησίως τις καταβαλλόμενες εισφορές του ασφαλισμένου στο σύνολο του εργασιακού του βίου. Το νέο σύστημα υπολογισμού των συντάξεων θεσμοθετήθηκε το 2012 για το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης (Ν. 4052). Τώρα το πολυνομοσχέδιο το γενικεύει σε όλα τα ταμεία επικουρικής ασφάλισης και πρόνοιας του Υπ. Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας. Ωστόσο, η αναμενόμενη δραματική μείωση των επικουρικών συντάξεων από 1.1.2015 δεν απορρέει λογικά από την παραπάνω θεσμική αλλαγή, αλλά από ένα άλλο βασικό στοιχείο του νέου συστήματος υπολογισμού του ποσού της σύνταξης: το «συντελεστή βιωσιμότητας», που θα αναπροσαρμόζει σε ετήσια βάση το ύψος των νέων και των ήδη καταβαλλόμενων συντάξεων ώστε να αποφεύγεται η δημιουργία ελλειμμάτων σε κάθε ταμείο, αποκλείοντας τη μεταφορά πόρων από τον κρατικό προϋπολογισμό. Με λίγα λόγια, η κατάργηση από 1.1.2015 των κοινωνικών πόρων των ασφαλιστικών ταμείων θα έρθει να προστεθεί στους υπόλοιπους παράγοντες μείωσης των εσόδων τους (μείωση αποδοχών και απασχόλησης, αύξηση αριθμού ανασφάλιστων λόγω αδυναμίας καταβολής εισφορών), οδηγώντας το ποσοστό αναπλήρωσης του συντάξιμου εισοδήματος από επικουρικές συντάξεις σε ελεύθερη πτώση. Επικείμενες και μακροπρόθεσμες συνέπειες Η παραπάνω κατάργηση κοινωνικών πόρων ύψους 350 εκατ. ευρώ δεν θα είναι, κατά την άποψή μας, η μόνη. Τα τελευταία διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία (για το 2011) δείχνουν ότι το ύψος των ετήσιων κοινωνικών πόρων για το σύνολο του ασφαλιστικού συστήματος ανέρχεται σε 2 δισ. ευρώ, ενώ το πολυνομοσχέδιο προβλέπει ότι, σημαντικοί κοινωνικοί πόροι του ΟΓΑ και του ΟΑΕΕ θα εισπράττονται από το Υπουργείο Οικονομικών και όχι από τους ίδιους φορείς, στους οποίους θα αποδίδονται ετησίως. Εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις στη ροή των εσόδων αυτών των φορέων και άρα στη βραχυχρόνια χρηματοδοτική τους ρευστότητα, το παραπάνω μέτρο ενέχει το σοβαρό κίνδυνο – λόγω πολιτικής σκοπιμότητας και πιθανής μεθόδευσης – ενσωμάτωσης των εσόδων από τους κοινωνικούς πόρους των ταμείων κύριας σύνταξης, στον υπολογισμό του συνολικού ύψους των κρατικών επιχορηγήσεων που δίδονται προς αυτά, που, ως γνωστόν, υπόκειται στους μνημονιακούς περιορισμούς βάσει δεσμευτικών στόχων. Εάν επιβεβαιωθούν οι παραπάνω προβλέψεις, επίκεινται στο κοντινό μέλλον θεσμικές εξελίξεις που προαλείφουν περαιτέρω μειώσεις παροχών στις κύριες συντάξεις. Η πιθανότητα της παραπάνω εξέλιξης είναι μεγάλη διότι το διακύβευμα είναι μεγάλο. Οι κοινωνικοί πόροι και τα έσοδα από άλλες πηγές – πλην κοινωνικών εισφορών και κρατικών επιχορηγήσεων – αποτελούσαν το 2011 το 10,5% των συνολικών εσόδων όλου του συστήματος κοινωνικής προστασίας στη χώρα μας. Αυτό αποτελεί θεσμική ιδιαιτερότητα της ελληνικής περίπτωσης, σε απόκλιση από το μέσο όρο της Ε.Ε. (3,7%) και κάθε μία χώρα ξεχωριστά. Αυτήν την απόκλιση επιδιώκει να εξαλείψει η τρόικα, ξεκινώντας από το πολυνομοσχέδιο. Φαίνεται λοιπόν ότι οι διαπραγματεύσεις και αποφάσεις για νέο δάνειο προς τη χώρα μας από τους Ευρωπαίους «εταίρους» και νέο μνημόνιο που θα ξεκινήσουν τον Μάιο και θα ληφθούν μετά τις ευρωεκλογές, θα περιέχουν νέα μέτρα και στο ασφαλιστικό σύστημα και ότι οι κρυφές «εκκρεμότητες» ως προς τις δομικές αλλαγές δεν έχουν ικανοποιηθεί πλήρως. Σε κάθε περίπτωση, η τάση είναι αυτή που προδιέγραψε η Εθνική Αναλογιστική Αρχή στη μελέτη που δημοσίευσε τον Ιανουάριο του 2012: δραματική μείωση των ποσοστών αναπλήρωσης και των κύριων και των επικουρικών συντάξεων, που θα οδηγήσει μεταξύ 2020-2060 τη συντριπτική πλειονότητα των συνταξιούχων κάτω από τη γραμμή της φτώχειας. Φυσικά, οι προβολές εκείνες δεν έχουν λάβει υπόψη τις αλλεπάλληλες, έκτοτε μειώσεις στο ύψος όλων των ειδών συντάξεων και τη ριζική αλλαγή του συστήματος επικουρικής ασφάλισης και εφάπαξ που με το πολυνομοσχέδιο γενικεύεται. Όπως επανειλημμένα επαναλαμβάνεται από όλους τους αναλυτές και πολιτικά σκεπτόμενους, μέσα από τη συστηματική διάβρωση των εσόδων από τις θεσμικές αλλαγές, την ύφεση, την ανεργία και τη μείωση των εισοδημάτων, το συνταξιοδοτικό σύστημα οδηγείται συνειδητά σε πλήρη αδυναμία εξασφάλισης αξιοπρεπούς διαβίωσης στους ηλικιωμένους και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης σε πλήρη έκπτωση. Γράφτηκε από την Μαρία Καραμεσίνη. Κυριακή, 30 Μαρτίου 2014 http://www.epohi.gr/portal/koinonia/16520-i-katargisi-ton-koinonikon-poron-tou-asfalistikoy-systimatos